Türkiye’de Üniversitelerin Durumu
Latince universalis sözcüğünden türetilmiş olan ve evrensel anlamına gelen “üniversite” sözcüğü, günümüzde tüm dillerde benzer anlamda, fakat biraz değişik şekillerde söylense de aynı amaç için tüm uluslarda kullanılmaktadır. Gelişmiş ülkelerde üniversiteler, gerçek anlamından ödün verilmeksizin “bilim yapılan kurumlar” olarak bilinmektedir. Bu kurumlarda; bilimin nesnelliğinden, evrenselliğinden, akla, deneye ve gözleme dayalı oluşundan hiç ödün vermeksizin sebep sonuç bağlamında sürekli olarak yararlı bilimsel bilgiler üretilir ve tüm insanlığın her alanda hizmetine sunulur. Bu kurumlarda bilimsel bilgi üreten kişiler de tüm politik ve dinsel inançların dışında duygusallıktan arınmış, ancak bilimin gereklerini yerine getiren dürüst, adaletli, tüm insanlara aynı gözle bakabilen, etik anlayışlarından ödün vermeyen erdemli insanlardır. Onlar, herhangi bir gücün önünde ödün vermeden, alçak gönüllüklerinden de ayrılmaksızın dimdik ayakta duran, ancak “GERÇEK” i arayan dürüst insanlardır ve öyle de olmalıdırlar.
Üniversitelerde gerçek bilim insanlarının taşımış oldukları bu özelliklerinden dolayı özellikle özde demokratik olamayan ancak sözde demokratik olduğunu savlayan politikacılar bu tür insanlara karşı ilgisiz kalmayıp onları bir şekilde susturmak, onları guruplar şeklinde bölmek en sonunda da yok etmek için her türlü girişimlerde bulunurlar.
Bir insanın beyni, görevini yapamaz durumuna düştüğünde, nasıl ki o insan felç olur ise, benzer şekilde toplumun beyni olması gereken üniversiteler ve üniversite öğretim üyeleri gerçek işlevlerini yapamadığında, o toplum da güç duruma düşer. İşte, Türk Devlet üniversitelerin durumu bundan çok farklı değildir. Türk toplumunun gerçek sosyo-ekonomik ve kültürel sorunlarını belki de bu noktada aramak gerekir.
YÖK öncesi geçerli olan 1750 sayılı üniversite yasasının eksikliklerin olmadığın söylemek kesinlikle mümkün değildir. Ancak onun eksikliklerini gidermek için bu yasanın ilgası ve bugün yürürlükte olan 2547 Sayılı YÖK yasasını ikamesi mi gerekiyordu? Bu konuda başka bir çözüm bulunamaz mıydı? Şimdilik bunun da doğruluğunu kabul edelim. Peki, bu YÖK yasasını da kesinlikle sulandırmak mı gerekiyordu?
Bilindiği gibi YÖK yasası ilk çıktığında üniversite rektörleri üçlü imzayla atanırlardı. Atanan rektörlerin üniversitelerini, ödün vermeksizin tarafsız bir şekilde yönettiklerini de bir an için kabul etmiş olalım.
YÖK yasasının rektör atama maddesini 1992 yılında değiştiren politikacıların gerekçesi üniversitelere biraz daha demokrasi getirmek değil miydi? Bu yasaya göre üniversite öğretim üyelerinin, sözde kendi iradeleriyle, üniversitelerinden Prof. olmak şartıyla altı aday seçip almış oldukları oy sıralamasına göre bir listeyi YÖK’e gönderilmekte. YÖK’te yasalara göre aday listesini yeniden oylayarak altı aday sayısını üçe indirerek yeni bir liste düzenleyip üç adaydan birini seçmek üzere cumhurbaşkanına göndermektedirler. Cumhurbaşkanı da tüm politik ve dinsel inançlarından arınmış olarak bilimsel ve etik olarak üç adaydan en uygun olanını rektör olarak atanmasını uygun görür diyelim. Burada demokrasinin işletildiğini söyleyebilir miyiz? Gerçek demokratik toplumlarda, en küçük birimlerinde bile en azından kendilerini ilgilendiren konularda kendi kararlarını kendileri vermezler mi? Ayrıca üniversitelerde en yetkili kişiyi kesinlikle demokratik yöntemle mi seçmek gerekir? Bu da irdelenmesi gereken bir başka konu.
Yukarıda yazılan yönteme göre atanmış olan rektörlerin eylemlerinde kesin bir şekilde özgür olduğu söylenebilir mi? Bu insanların politik veya dinsel inançlarından bağımsız olarak, bilim insanlarına yakışır bir şekilde kararlarında tarafsız olduğu düşünebilir mi? Onlar gelecek seçimlerde kendilerine veya kendisiyle aynı düşüncede olanlara oy verebilecek olanların akademik kadrolara atamasını uygun görebilirler mi?
Evet, günümüzde tüm devlet üniversitelerin tartışmasız bir şekilde bu yöntemden dolayı en az ikiye bölünmüş olduklarını söylemek mümkündür. Bu şekilde ikiye ayrılmış üniversitelerde rektörler ve öğretim üyeleri üniversitelerin geleceği olarak düşünülen araştırma görevlilerini sınavla seçerken; bilimsel ölçütlere göre mi, yoksa taraf tutmalarına göre mi karar verecekler? İşin ilginç yanı bilimsel tarafsızlığı şüpheli olan bu öğretim üyelerinden bilimsel tutum ve davranışı öğrenmek durumundaki araştırma görevlilerinin bilimsel anlayışı eksik olarak bu şekilde olduğunu sanmalarıdır.
İkinci eğitim veya sıkça söylendiği gibi gece eğitimi üniversitelerin çöküşünü hazırlayan bir başka faktördür. Kendilerinin eski öğrencisi olmakla övündüğüm Ord. Prof. H. Ziya Ülken, Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin, Prof. Dr. Bedii Ziya Egemen, Prof. Dr. Neşet Çağatay, Doç. Dr. Bahriye Üçok ve diğerleri kendi dönmelerinde haftada en çok altı -yedi saat derse girerlerken şimdikiler ikinci eğitim gerekçesiyle yasal olarak haftada en çok kırk saate kadar derse girebiliyorlar. Kendilerine Allah’tan rahmet dilediğim eski hocalarım, uzmanlığın dışında bir başka derse kesinlikle girmezlerdi. Şimdikiler ise para için ama yalnız para için uzmanlıklarına bakmaksızın alanlarıyla ilgili olsun veya olmasın, özellikle Anadolu üniversitelerinde her türlü derse giriyorlar. Kendi alanında dünyanın en büyük bilim insanı olsa bile bir öğretim elemanı haftada 40 saat, üniversiteye yakışır şekilde bir ders verebilir mi?
Burada devlet yöneticileri ile öğretim elemanlarının karşılıklı olarak adeta anlaştıkları büyük bir yanlışlık var: Politikacılar öğretim elemanlarının maaşlarına fazla zam yapmadan ikinci öğretimle onları susturuyor, onlar da çok sayıda derse girip ek ders ücretlerini alarak bilim yaptıklarını düşünüp maaşın düşüklüğüne ses çıkartamıyorlar. Böyle bir ortamda üniversitelerde gerçekten bilimsel çalışmalar yapılıp dünyanın en iyi yüz veya beş yüz üniversiteleri arasına girmek mümkün müdür? Kendimizi hiç kandırmayalım.
Bilim zordur, zor olduğu kadar da parasal gücü gerektirir. Bilinçsiz ve plansız bir şekilde her türlü bilimsel verilerin dışında bir mühür, bir müdür zihniyetiyle yalnız politik amaçla birçok üniversite birden açılırsa sonucun başka türlü olmasını bekleyebilir misiniz?
Üniversitelerin gerekliliğine gerçekten inanılıyor ise gerçek üniversitelerin açılması ve orada bilimsel çalışmaları yapacak bilim insanları, onların bilimselliğini anlayabilecek üniversite öğrencisi ve bilim yapmaya uygun fiziksel ortamın hazırlanmasına gerek vardır. Bunun için de para gerekir.
Hiç olmasa, 1992 yılına kadar tüm devlet memurlarına yapılan maaş artışların aynısı akademik elemanlarına da verildiği gibi, ayrıca üniversite, asker, emniyet ve yargı mensuplarına özel bir tazminat verilirdi. Fakat şimdi bu tazminat diğerlerine verilirken, üniversitede çalışanlara bu tazminat bile çok görülüyor.
Bu eksiklikler giderilip üniversiteler doğru düzgün bir duruma getirilemez mi? Kesinlikle getirilebilir, ancak ulusal iradenin bilime inanması ve “GERÇEK”in dostu ve sevdalısı olan bilim insanlarını önem vermesi gerekir ki politikacıların, isteseler bile doğaları gereği bunu yapacaklarını düşünmek bile mümkün değildir. Bu durumda devlet üniversiteleri kalite yönünden daha da açınacak bir duruma düşecekler ve belki de yakın bir gelecekte, özellikle Anadolu’da ki üniversitelerin çoğu bilimsel yönden inişe geçip lise düzeyine ineceklerdir.
Bu yazı 1293 defa okundu
Erzurum, Atatürk Üniversitesi'nde sekiz yıl Dr. Asistan, sonra da Yrd. Doç. olarak çalıştım.
Halen Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak çalışmaktayım.
- Birey, Kişilik ve Toplum - 04/07/2012
- Ulusal Kültürümüzün Yayılması - 21/06/2012
- Devlet Din İlişkisi - 13/06/2012
Bir yanıt yazın